مهمانی در فرهنگ مردم بختیاری

سبک زندگی ایرانی-اسلامی، خصوصیات ویژه‌ای دارد که موجب شده ایرانیان در نگرش خود، همسایگان و گردشگران به صفات خاصی در رفتارهای اجتماعی نام‌بُردار شوند. از این میان صفتِ «مهمان‌نوازی» بخشی از فرهنگ شفاهی و ناملموس اقوام ایرانی را به خود اختصاص داده است که تجلّی آن در ادبیات، هنر، شعر، موسیقی و هم‌چنین رفتارهای شایسته و پسندیده مردم و آداب و رسوم خاص هر ناحیه و اقلیمی وجود دارد که بازتابی از حسن توجّه مردم به این آیین ارزنده اخلاقی است. بررسی اسنادی و تاریخی نیز نشان می‌دهد که مهمان‌نوازی ایرانیان از دیرباز نُماد و جاذبه برتر شناخته شده، در سفرنامه‌ها، مستندهای نمایشی، کتاب و مصاحبه‌های گردشگران به عنوان سفیران بازگشته از ایران، اهمیّت بیشتری می‌یابد. این نوشتار بر پایه مطالعات مردم‌شناسی (ethnology) و فرهنگ‌مردم (folklore)، ضمن بررسی جایگاه مهمان‌نوازی به عنوان یکی از رفتارهای پسندیده و اخلاقی زندگی ایرانی، رابطه آن را با توجه به عناصِر قوم‌شناسانه با پیوند موضوعی و فرآیندهای اجتماعی-اقتصادی، نظیر جذب گردشگر، نمایان‌تر می‌سازد. این مساله مهمّ فرهنگی می‌تواند به عنوان یک عنصر اثـرگذار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. فعالان صنعت گردشگری و متخصصان حوزه‌های جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، ضروری است که با آداب معاشرت و الگوهای رفتاری گردشگران هر کشوری به‌ صورت ویژه و مطابق با معیارهای بین‌المللی آشنا باشند. این دانش برای کسب و کار پُر رونق و موفق و هم‌چنین آیینه تجلی شخصیت جهانی مردم ایران، بسیار مهم است. کتاب مهمانی در فرهنگ مردم بختیاری اثری است که به رویکردهای تاریخی، فرهنگی و آیینی این موضوع اجتماعی در فرهنگ مردم بختیاری می‌پردازد. کتاب، بر اساس یک طرح نظام‌دار و مدون، به صورت تخصصی برای نخستین بار مساله مهمان، مهمان‌نوازی و مهمانی را در حوزه فرهنگ و فولکلور بختیاری‌ها توضیح و تبیین می‌کند. بختیاری‌ها به سبب نوع زندگی و نحوه معیشت، در طبیعت چـهارفصل خویش به سه صورت روستایی، عشایری و شهری زندگی می‌کنند. سیاه چادرهای ایشان هم در نوع و شکل خود و هم در عمل، به روی همه باز است. خانه ساده روستایی‌شان، با حضور مهمان رنگ و بوی خاصی می‌گیرد و رفتارهای ایشان در زندگی شهری، با باورهای دیرینه‌شان هنوز فاصله زیادی نگرفته است. فرهنگ، آداب و باورهای اجتماعی آنان که ریشه در تاریخ پُـر فروغشان دارد، همیشه با حضور فعالانه گروه‌های مردمی (آشنا و غریبه) همراه بوده است. لذا آیین پذیرش مهمان و نوع رفتارهای فرهنگی-اجتماعی مردم با این مساله، در مطالعات جامعه‌شناسی برای پژوهشگران مهمّ و شایسته توجه است.