معلم و مدرسه در ادب پارسی

مقدمه کتاب معلم و مدرسه در ادب پارسی : 

تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش به مجموعه ‌ای از رفتارها، واکنش‌ ها و ارتباطات کلامی و عاطفی اطلاق می‌ شود که خانواده به عملکرد فرزند خود نشان می ‌دهد و اولین قدم در راستای اجتماعی کردن کودکان محسوب می‌ شود. در گذشته، اولین نهادهای رسمی تعلیم و تربیت، پرستش‌ گاه‌ ها و خانقاه‌ ها بودند و والدین فرزندان را از ۵ تا ۷ سالگی به معلّم، استاد، مدرس، موبد و… می‌سپردند.
از آن جایی که معلّمین و استادان نقش غیرقابل انکاری در بروز و ظهور استعدادهای کودکان داشته‌‌اند و شخصیّت معلّم با رشد دانش ‌آموزان پیوندی ناگسستنی دارد، همیشه در ادبیات فارسی از او به نیکی نام برده شده ‌است.

اهداف اساسی این پژوهش عبارت است از:
۱- ثبت اصول و روش‌ های تدریس؛
۲- کمک به تحلیل سیر آموزشی در ادبیات فارسی و آشنایی با شاخصه‌ های آموزشی و تربیتی؛
۳- پیوند با تاریخ آموزش و پرورش برای درک بهتر فرهنگ کهن ایران زمین.

طبق بررسی ‌های انجام شده، بحث معلّم و مدرسه در ادب فارسی به صورت تحقیق مجزا مورد کاوش قرار نگرفته است. از کسانی هم که جسته و گریخته در ضمن مباحث تربیتی، به وضعیت معلّم و مدارس پرداخته ‌اند، افراد زیر را می ‌توان نام برد:
۱- چاپ سنگی کتاب‌ های تادیب الاطفال و تعلیم الاطفال (اثر مفتاح الملک) که متاسفانه آرشیو دیجیتال آن در کتابخانه ملی هنوز تصحیح نشده است.
۲- کتاب نصاب الصبیان نوشته ابونصر فراهی که حاوی اشعاری روان برای آموزش کودکان است ولی فاقد ارزش ادبی است.
در این پژوهشِ کتابخانه ‌ای و اسنادی، برای بررسی وضعیت مدارس و نقش معلّم در تربیت دانش‌آموزان به مطالعه آثار و شاهکارهای نظم و نثر ادبی از ابتدا تا آغاز عصر مشروطه پرداخته شده است که در این راستا ابیاتی که از یک شاعر و از نظر مضمون تکراری بودند حذف شده است.

فاطمه محمّدی
تابستان ۱۳۹۷