معادلات و نامعادلات ما ایرانیان

مقدمه کتاب معادلات و نامعادلات ما ایرانیان : حضرت علی(ع) می‌فرماید: «ننگرید چه کسی می‌گوید؛ بنگرید که چه سخنی می‌گوید[۱]».
صفحات پیشِ رو حاصلِ خوانده‌ها، شنیده‌ها و تجربه‌های شخصی است و خطابه‌ای فرهنگی از فرهنگ جاری جامعه از نگاه کلان است که شاید موارد مطرح شده در این مقال با جوامع دیگر نیز هم‌پوشانی داشته باشد.
اذعان دارم که حتما گزاره‌های این نوشته به سادگی اثبات نمی‌شوند ولی از آن‌جایی که در این آب و خاک زاییده و بالیده شدم، متوجّه این نکته‌ها شده‌ام. این نوشتار اشاره‌ای کلی به زندگی عمومی مردم ایران و وضعیّت اجتماعی ایشان است. صراحت لهجه را حتما خواهید بخشید. خوب و بد به هم آمیخته است و «واقعیّت‌نگری» غیر از «واقعیّت‌گرایی» است. امیدوارم که «واقعیّت‌بین» بوده باشم. قضاوت با خواننده است. فرض من بر این است که واقع‌بینان بر غنایِ آن بیفزایند. باشد که با شناسایی درست اشکالات، بتوان آن‌ها را برطرف کرد. آرزویم این است که ای‌ کاش، افرادی به فراخور قوم و مکان خود در ایران، ایرادهای منطقه خویش را شناسایی کرده تا در رفع آن‌ها اقدام کنند. به فرموده قرآن مجید: «وَالسلامُ علی مَنِ اتَّبَعَ الهُدی[۲]».
از افلاطون نقل است که اخلاص یعنی انطباق فکر، سخن و عمل شخص با یکدیگر. و چقدر این سه عنصر در جامعه ما از یکدیگر فاصله دارند! چه برسد به تماس و انطباق. نمی‌گویم مانند مسیحیان، هر یکشنبه به کلیسا رفته و اعتراف کنیم. ولی اندکی به خود آییم و قدم نخست در این راه، این است که تا فکر و عقیده ما درست یا اصلاح نشود، نمی‌توان در عمل موفق بود. لازمه آن، آموزش صحیح در خانواده، مدرسه و حتی در کوچه و بازار است و لزوم یک آموزش، یک عزم و اراده ملی می‌طلبد[۳].
منظور از نام‌گذاری «معادلات و نامعادلات» تطابق یا مطابق نبودن آداب، رسوم و عادت‌های ما با عقل، دین و دانش است.
یادش به خیر، بچّه که بودیم، در ابتدایِ کتاب‌های درسی ما از قول مولوی نوشته بودند: «ماهی از سر گنده گردد نی زِ دُم». راست می‌گفت، اگر «گَنده» فرض کنیم یعنی ذهنیات، خراب باشد، بقیه چیزها هم خرابند و اگر «گُنده» فرض کنیم باز هم همین‌طور است، یعنی با رشد ذهنیات، بقیه چیزها هم رشد می‌یابند. تشخیص درست درد، نیمی از درمان است و تا ندانیم که دردمان چیست، نمی‌توانیم درمان درستی داشته باشیم.
به قول مولوی:

آینه‌ات دانی چرا غمّاز نیست؟
چون‌ که زنگار از رخش، ممتاز نیست.

پس بیایید زنگارهای تعصّب، خطا، جهل و تبعیض را با دین، علم، توکل، عقل و منطق بزداییم.

رضا بلار
معادلات و نامعادلات ما ایرانیان

[۱]– متن کامل روایت این است که حضرت علی(ع) فرمودند: «خُذ ِالحکمَهَ حَیثُ کانَتْ وَ انْظُر اِلی ما قالَ و لا تنظُرْ الی مَنْ قال». معنا: حکمت را هر جایی است فرا بگیر و نگاه کن به آنچه گفته می‌شود نه به گوینده آن.

[۲]– سوره طه، آیه ۴۷ (و بر هر کسی که از هدایت پیروی کند؛ درود باد).

[۳]– می‌خواهم بگویم ریشه بسیاری از مشکلات ما، فرهنگی است.