ده آباد یا دیاوا از جمله روستاهایی است که قدمت آن به قبل از اسلام میرسد. قدیمی ترین مأخذی که از دهآباد نام برده، دیوان «سیّد ابوالرضا راوندی» مربوط به اوایل قرن ششم هجری است . او در این مأخذ، از دیاوا با نام «قریه عبّاد» یاد کرده است. ده آباد، مانند بسیاری از شهرها و روستاهای دیگر ایران در گذشته گویش مخصوص به خود داشته ولی این گویش، تا حدودی تحت تاثیر زبان فارسی قرار گرفت و به تدریج مفردات و ترکیبات فارسی در آن راه یافته است. گویش فعلی دنبالهی گویش قدیم ده آبادی است که از نوع گویشهای مرکزی ایران به شمار میرود و ده آبادیها، آن را در میان خود حفظ کرده ا ند.
تنها مأخذی که در آن به گویش ده آبادی در دیاوا اشاره شده « دایره‌المعارف ایرانیکا » است که «دکتر احسان یارشاطر»، در ذیل مدخل «bădrūdi»، گویش دهآبادی را با گویش «بادرودی» یکی می داند و معتقد است که روستاهای «اریسمان»، «خالدآباد »، «فمی»، «متینآباد» و «سرآسیاب» نیز به این گویش صحبت میکنند. با توجّه به این که اینجانب، خود از گویشوران ده آبادی هستم و با گویش آبادیهای مذکور آشنایی دارم، نسبت به صحت این مدّعا دچار تردیدم. اختلاف تلفّظ و معنی بسیاری از واژگان، پسوندهای مصدری، نشانهی معرفه، ضمایر، صفات، واجها و… نشانهی آشکار یکسان نبودن گویش بادرودی با گویش آبادیهای غربی آن (دهآباد، فمی و متینآباد) و شهر خالدآباد است.
موضوع این کتاب بررسی گویش ده آبادی به عنوان یکی از گویش های مرکزی ایران است تا توصیفی از صامتها، مصوّتها و فرایندهای آوایی، نشانه های جمع، معرفه، نکره و… ارایه شود. همچنین واژگان این گویش و ضربالمثل های آن به ثبت رسیده است. غرض اصلی گردآوری واژگان ده آبادی و توضیح در مورد فرایندهای واجی آن‌ها است، با این حال به پارهای از مباحث دستوری هم پرداخته شده است.
با توجّه به گستردگی و نفوذ رسانه های گروهی و اختلاط گویشوران ده آبادی با فارسی زبانان و مشاهده نشانه هایی از انقراض این گویش، ضرورت ایجاب می کند نسبت به ثبت و ضبط ویژگی های زبانی فرهنگ واژگان آن اقدام شود تا کسانی که خواهان فراگیری گویش ده آبادی هستند و یا مایلند در این زمینه تحقیق کنند از آن بهره ببرند علاوه بر آن شناخت بیشتر ما را از گویش ها و زبان های ایرانی، همچنین زبان فارسی میانه که متون بازمانده از آن چندان زیاد نیست در پی خواهد داشت.
موارد بررسی شده در این کتاب، از زبان افراد بیسواد یا کم سواد آبادی گرفته شد؛ به این علّت که افراد تحصیل کرده غالباً سعی میکنند زبان خود را به گونه تهرانی نزدیک کنند. باید در نظر داشت که در این بررسی تنها تفاوت ها مورد توجّه قرار گرفته است. بنابراین از مواردی که در گویش ده آبادی و فارسی یکسان بود، ذکری به میان نیامده است. گویش ده آبادی در مقایسه با فارسی، تفاوت های واژگانی، ساخت واژه ای و گهگاه آوایی دارد.
نگارنده تمام تلاش خود را کرده تا بتواند تحقیق جامعی داشته باشد، امیدوارم که مورد سمع و نظر خوانندگان گرامی قرار گیرد.
محمدرضا محمدی
شهریور ۱۳۹۷
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.